30 سال فعالیت نهضت سواد اموزی و10میلیون بی سواد مطلق چرا؟

30 سال فعالیت نهضت سواد اموزی و10میلیون بی سواد مطلق چرا؟

10 میلیون بی سواد مطلق داریم
با وجود بیش از سه دهه از عملکرد سازمان نهضت سوادآموزی

    
    رییس سازمان نهضت سواد آموزی: «عملکرد ما در طول 30 سال قابل دفاع بوده است. درطول 30 سال 35 درصد نرخ باسوادی را افزایش دادیم. در سال58، 50 درصد جمعیت بالای 60 سال بی سواد بودند. در سال 93، 85 درصد باسوادند. بعضی از کشورها سابقه 130-120 ساله برای مبارزه با بی سوادی دارند و سازمان عملکرد خوبی داشته است»
    رییس سازمان نهضت سواد آموزی: در مورد محدودیت های اعمال شده برای افراد بی سواد می گوید: طرحی تهیه کردیم که براساس آن به افراد بی سواد زیر 50 سال اجازه داده می شود طی دوسال به صورت رایگان باسواد شوند. اگر این افراد در این مدت از این فرصت استفاده نکردند یکسری امتیازات از آنها سلب می شود
    بررسی آمارهای رسمی از نرخ بی سوادی طی سال های گذشته نشان می دهد با گذشت 35 سال از تشکیل سازمان نهضت سوادآموزی، ایران در جایگاه مناسبی از نظر سوادآموزی قرار ندارد. در حال حاضر و بر اساس آمارهای یونسکو، در میان 164 کشور جهان در رتبه هشتاد و ششم سوادآموزی قرار گرفته ایم. سرشماری سال 90 هم نشان داد نزدیک به 10 میلیون از جمعیت کشور و چیزی حدود 15 درصد بی سواد هستند. این تعداد جدا از افرادی است که سواد خواندن و نوشتن دارند اما کم سواد محسوب می شوند. با احتساب 10 میلیون جمعیت دارای تحصیلات ابتدایی و کم سواد و همچنین 10 میلیون جمعیتی که تا مقطع راهنمایی بیشتر تحصیل نکرده اند، 52 درصد جمعیت کشور بی سواد یا دارای تحصیلات ابتدایی و سیکل هستند که براساس نظر کارشناسان در خطر بازگشت به بی سوادی قرار دارند.
    گزارش مرکز آمار از نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال های 55، 65، 75، 85و 90 نشان می دهد میزان باسوادی مردان در جمعیت 6 ساله و بیشتر، به ترتیب 9/58، 0/71، 7/84، 7/88 و 4/88 درصد و در زنان به ترتیب 5/35، 1/52، 2/74، 3/80، 05/81 درصد بوده است. اگرچه این درصدها طی 30 نشان دهنده کاهش درصد بی سوادی است. اما وجود 10 میلیون بی سواد مطلق در سال 90 آمار چندان قابل دفاعی برای عملکرد 30 ساله سازمان نهضت سوادآموزی نیست.
    در سال 1358 که نهضت سوادآموزی تشکیل شد حدود 14 میلیون از جمعیت 36 میلیونی ایران بی سواد بودند. به عبارتی در سال 1385 جمعیت بی سواد بالای ؟سال کشور 40/15 درصد بوده است. این آمار در سال 1390 به 25/15 درصد رسیده است. گزارش های سازمان نهضت سوادآموزی نشان می دهد از سال 1385 تا 1390 تنها تعداد 118261 نفر بی سواد در جمعیت 6 ساله و بالاتر کاهش پیدا کرده است. تعدادی که نشان می دهد با وجود پیگیری طرح هایی چون طرح ضربتی، طرح سوادآموزی کارگران، طرح سوادآموزی نیروهای مسلح، طرح مدارس، طرح مساجد، طرح آموزش مکاتبه یی، طرح سوادآموزی در زندان ها، طرح لازم التعلیم، مراکز یادگیری محلی، طرح آموزش فرد به فرد و…افزایش تعداد باسوادان چندان چشمگیر نبوده است
    
    رییس سازمان: عملکردمان قابل دفاع است
    براساس برنامه پنجم توسعه بی سوادی باید تا پایان سال 94 در گروه سنی کمتر از 50 سال ریشه کن شود، کمتر از دو سال مانده به پایان این برنامه علی باقرزاده، رییس سازمان نهضت سوادآموزی در توضیح عملکرد این سازمان به «اعتماد» می گوید: تا پایان برنامه توسعه دو سال زمان داریم. مصمم هستیم از این دو سال نهایت استفاده را بکنیم. در حال حاضر هم وضعیت خوبی داریم.
    باقرزاده ادامه می دهد: «عملکرد ما در طول 30 سال قابل دفاع بوده است. درطول 30 سال 35 درصد نرخ باسوادی را افزایش دادیم. در سال58، 50 درصد جمعیت بالای 60 سال بی سواد بودند. در سال 93، 85 درصد باسوادند. بعضی از کشورها سابقه 130-120 ساله برای مبارزه با بی سوادی دارند و سازمان عملکرد خوبی داشته است.»
    
    وضعیت سواد در گروه های مختلف سنی
    براساس سرشماری سال 90 از کل جمعیت 6 ساله و بالاتر کشور چیزی حدود 10 میلیون نفر یعنی 4/14 درصد جمعیت بی سواد بودند. این آمار برای مردان 5/10 درصد و برای زنان 3/18 درصد اندازه گیری شد. این آمارها نشان می دهد نرخ بی سوادی در مناطق شهری6/10 درصد و در مناطق روستایی 24 درصد بوده است. توزیع جنسی و جغرافیایی جمعیت بی سواد در سال 1390 هم بیانگر این است که از کل بی سوادان کشور، 9/52 درصد قدر سهم مناطق شهری و 1/47 درصد قدر سهم مناطق روستایی بوده اند. این آمار برای مردان 8/36 درصد و برای زنان 2/63 درصد بوده است.
    از کل جمعیت چهار میلیون و 437 هزاری 9-6 ساله های سال 90، 236 هزار و 538 نفر بی سواد بوده اند. این تعداد با وجود قرار داشتن در سن تحصیل، دور از مدرسه و به عبارتی بازمانده از تحصیل بوده اند. تعداد بی سوادان این گروه سنی 236538 نفر یعنی 4/2 درصد کل بی سوادان بوده است. از این رقم تعداد 119249 نفر یعنی 4/50 درصد به مردان و 117289 نفر یعنی 6/49 درصد به زنان و همچنین 141486 نفر معادل 8/59 درصد به مناطق شهری و 95052 یعنی 2/40 درصد به مناطق روستایی تعلق داشته اند. تعداد بی سواد در گروه سنی29-10، 8/9 درصد کل بی سوادان و معادل 950 هزار نفر است. از این رقم تعداد 415 هزار و 242 نفر یعنی حدود 7/43 درصد به مردان و 3/56 درصد به زنان و همچنین 6/43 درصد به مناطق شهری و 4/56 درصد به مناطق روستایی اختصاص یافته است.
    از کل جمعیت 49-30 ساله 3/87 درصد معادل 18 میلیون و 758 هزار نفر باسواد بوده اند. در مقابل تعداد بی سواد در این گروه سنی حدود 8/25 درصد کل بی سوادان یعنی دو میلیون و 505 هزار نفر بوده است. از این رقم 6/32 درصد به مردان و 4/67 درصد به زنان و همچنین 4/47 درصد به مناطق شهری و 6/52 درصد به مناطق روستایی اختصاص یافته است. تعداد بی سوادان این گروه سنی 6/35 درصد کل بی سوادان یعنی سه میلیون و 456 هزار نفر بوده است. از این رقم 6/35 درصد به مردان و 4/64 درصد به زنان و همچنین 3/46 درصد به مناطق شهری و 7/53 درصد به مناطق روستایی تعلق گرفته است. رییس سازمان نهضت سواد آموزی در گفت وگو با «اعتماد» خبر داد که از مجموع سه میلیون و 453 هزار نفر در گروه سنی 49-10 سال که در سرشماری سال 90 خود را بی سواد اعلام کرده بودند، حدود 300 هزار نفر باسواد شده اند. باقرزاده ادامه می دهد: از این تعداد 430 هزار نفر تبعه خارجی داریم که تکلیفی در قبال آن از منابع دولتی نداریم. 100 هزار نفر آموزش ناپذیر هستند. مثلاضریب هوشی کمتر از 60 دارند و دچار معلولیت های ذهنی هستند. 900 هزار نفر هم سابقه مدرک نهضت سوادآموزی را دارند و کم سواد محسوب می شوند.
    با احتساب یک میلیون و 200 هزار نفر از مجموع سه میلیون و 456 هزار نفر گروه سنی 49-10 سال همچنان بی سوادند که 600 هزار نفر از این افراد از اعضای خانواده دانش آموزان هستند و طرحی در سطح مدرسه برای باسواد کردن آنها قابل اجراست. به گفته باقرزاده قرار است هر مدرسه 10 نفر از اعضای خانواده دانش آموزان را برای باسواد کردن پوشش دهد. 430 هزار نفر از افراد بی سواد هم به گفته رییس سازمان نهضت سوادآموزی ناشناخته اند و اطلاعاتی از آنها به ثبت نرسیده است. همچنین از گروه سنی 20 -10 ساله ها 72 هزار نفر سابقه تحصیلی ثبت شده ندارند.
    
    رتبه بندی استان ها از نظر درصد سواد
    بالاترین درصد باسوادی 49-10 ساله ها به استان مازندارن با 7/95 درصد و پایین ترین آن به استان سیستان و بلوچستان با 6/76 درصد اختصاص یافته است. براساس گزارس سازمان نهضت سوادآموزی، اگر بر این اساس استان ها را به سه گروه بالاتر از میانگین، در حد میانگین و پایین تر از میانگین کشوری تقسیم کنیم، استان های مازندران، سمنان، اصفهان، البرز، تهران، یزد، گیلان، خراسان رضوی، فارس، مرکزی و قم به عنوان استان های بالاتر از میانگین کشوری و استان های همدان، خراسان جنوبی، زنجان، قزوین، آذربایجان شرقی، ایلام، چهارمحال و بختیاری، کرمانشاه، گلستان، هرمزگان، اردبیل، کهگیلویه و بویراحمد، بوشهر و خوزستان به عنوان استان های در حد میانگین کشوری و استان های خراسان شمالی، کرمان، لرستان، کردستان، آذربایجان غربی و سیستان و بلوچستان به عنوان استان های پایین تر از میانگین قرار دارند.
    
    اعمال محدودیت برای بی سوادان
    وجود 10 میلیون بی سواد طی چند وقت گذشته هشدار دولتمردان دولت یازدهم از جمله اسحاق جهانگیری، معاون اول رییس جمهور را به دنبال داشت. جهانگیری با بیان اینکه در زمینه ریشه کنی بی سوادی از جایگاه مطلوبی در سطح دنیا برخوردار نیستیم، گفت: دولت نمی تواند نسبت به جمعیت بی سواد کشور بی تفاوت باشد و برای ریشه کنی بی سوادی از هیچ تلاشی دریغ نخواهد کرد. این هشدارها اجرای طرح هایی همچون سلب امتیازات شهروندی از بی سوادان را از سوی مسوولان سازمان نهضت سوادآموزی مطرح کرد. باقرزاده در مورد محدودیت های اعمال شده برای افراد بی سواد می گوید: طرحی تهیه کردیم که براساس آن به افراد بی سواد زیر 50 سال اجازه داده می شود طی دوسال به صورت رایگان باسواد شوند. اگر این افراد در این مدت از این فرصت استفاده نکردند یکسری امتیازات از آنها سلب می شود. او ادامه می دهد: در صورت تصویب از سوی دولت این محدودیت ها شامل ممنوعیت و محدودیت بی سوادان در گرفتن مجوزها و موافقت های اصولی، پروانه کسب، گواهینامه رانندگی، تسهیلات بانکی و محدودیت در برداشت یارانه می شود. در حال حاضر سازمان نهضت سوادآموزی برای کاهش آمار بی سوادی طرح هایی همچون طرح آموزش نفر به نفر را دنبال می کند که براساس آن هزینه باسواد کردن هر فرد 500 هزار تومان تعیین شده که سازمان مکلف می شود براساس قرارداد به فرد آموزش دهنده پرداخت کند.
    
    عملکرد سازمان طی 10 سال
    بعد از سرشماری سال 85 و آماری که نشان می داد عملکرد این سازمان در فاصله 10 سال بین دو سرشماری85 تا 75 تنها باعث کاهش 5/1 درصد از جمعیت بی سوادان شده است، پیشنهاد انحلال سازمان نهضت سوادآموزی مطرح شد.
    نهایتا در سال 1390 با توجه به رشد نرخ باسوادی سازمان نهضت سوادآموزی به یکی از معاونت های سازمان آموزش و پرورش تبدیل و واحدهای استانی آن در وزارت آموزش و پرورش ادغام شد. در حال حاضر این سازمان بودجه خود را از آموزش و پرورش دریافت می کند. بودجه این سازمان در سال 93 با 24 درصد افزایش با احتساب درآمدها و تملک و هزینه پرسنلی به 250 میلیارد تومان رسید. قاسم جعفری، دبیر کمیسیون آموزش مجلس در مورد وضعیت بی سوادی به «اعتماد» می گوید: در مجموع زحمت خوبی کشیده شده اما ما با توجه به شرایطی که داریم و آمارهایی که داده می شود باید بتوانیم روش های نوین تری را در پیش بگیریم. افراد لازم التعلیم و کسانی که زیر 40 هستند و باید بی سواد نباشند تعداد زیادی است. این برای جامعه ما با همه تلاش هایی که شده و مورد تقدیر سازمان های بین المللی قرار گرفته کم است.
    او ادامه می دهد: باید ببینیم مشکل دقیقا چیست که هنوز بی سواد مطلق داریم. آیا درست گزارش نمی کنند یا برنامه های ما درست نیست. شاید عدم وجود الزام آوری در برنامه ها باعث شده که افراد لزومی به آموزش دیدن نمی بینند. جعفری توضیح می دهد: باید سیاست های تشویقی گذاشت که افراد تمایل پیدا کنند. از طرفی وجود جنبه های الزام آور نیز ضروری است. در بعضی از کشور ها مثلادر قبال تقاضای تسهیلات توسط افراد از آنها عدم سوءپیشینه می خواهند که آیا به خاطر بی سوادی موجب ضرر و زیان به دیگران نشده اید. ممکن است خیلی از بازماندگان از تحصیل ما کودکان کاری باشند که به دنبال کار رفته و دیگر کسی از او خبری ندارد. باید برای اینها اقدامات جدی انجام شود. حجت الله درویش پور، عضو کمیسیون آموزش هم در مورد عملکرد سازمان نهضت سوادآموزی به «اعتماد» می گوید: نهضت سوادآموزی در آغاز کار یعنی تا دهه اول عملکرد خوبی داشت ولی در یک دهه آخر سازمانی تشریفاتی شده و کارایی قابل قبولی ندارد. دلایل متعددی می تواند داشته باشد. از جمله اینکه برای استقبال بی سوادان از باسواد شدن چقدر فرهنگ سازی کردیم. شرایط ویژه یی می خواهد که بی سوادها تشویق بشوند. مورد دیگر اینکه عملکرد نهضت بیشتر به سمت گزارش کار دادن پیش رفته است تا اینکه بی سوادی را کم کند و به مرز مطلوب برساند. البته مشکلات اقتصادی افراد جامعه هم تاثیرگذار است. بی سوادها اکثرا از طبقه پایین جامعه هستند که یا وقت نداشته اند یا در محیط هایی مثل روستاهای دوردست زندگی می کردند که نهضت سوادآموزی به آنها دسترسی کمتری دارد. بالابودن سن بعضی از بی سوادان که دیگر توانایی خوبی در یادگیری نداشتند. اینها مجموعه عواملی است که باعث عدم موفقیت نهضت سوادآموزی می شود. بی سوادی بیش از 15 درصد جمعیت کشور در حالی است که براساس تحقیقات، بی سوادی با وضعیت آسیب های اجتماعی رابطه نزدیکی دارد.